روشهای محاسبه کلینیکی داروها در بخشهای ویژه

یکی از مراقبتهایی که پرستاران برای بیماران خود انجام می دهند، مراقبت دارویی می باشد. بمنظور پیشگیری از عوارض دارویی، پرستاران ضمن دادن دارو از راههای مجاز، مقدار داروی دستور داده شده را می بایست محاسبه کرده و به بیمار خود بدهند. بدین منظور و بدلیل زیر محاسبات کلینیکی داروها از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد.

1- اجازه تجویز و استفاده داروها توسط پرستار در موقعیت های بحرانی

2- تنوع نوع روش استفاده از داروها (بولوس، انفوزیون)

3- اثر گذاری بعضی از داروها با دوزهای خیلی کم (دوپامین)

4- اختلاف زیاد بین دوز درمانی در بین داروها (آتروپین، بریتلیوم)

5- اختلاف کم بین حداقل و حداکثر دوزهای درمانی داروها (ایزوپرترنول، نیپراید، لیدو کائین)

6- تغییر در مکانیسم تاثیر داروها با کمترین تغییر در دوز دارو (دوپامین)

7- اختلاف زیاد مابین دوز دارو و مقدار دارو در آمپول ها و ویالهای موجود (TNG، نیپراید)

 

محاسبات رایج داروها در بخشهای ویژه

۱- محاسبه و تنظیم تعداد قطرات میکروست حاوی دارو

60 × مقدار داروی دستور داده شده × مقدار حجم سرم 

--------------------------------------------------------------     = تعدادقطرات

                       مقدار کل داروی موجود

مثال : اگر 10 μ / kg / min دوپامین برای بیمار 60 کیلوگرمی تجویز شده باشد، با توجه به اینکه یک آمپول 200 mg دوپامین در 100 سی سی میکرو ست حل شود، تعداد قطرات چند است؟

                ۶۰×(۶۰×۱۰)×۱۰۰

          ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  = تعداد قطرات

            200000 =  1000mg ^ 200

حال بدون توجه به فرمول های روتین شما را با فرمول جدیدSRF1 آشنا میکنیم. با این فرمول شما در عرض چند ثانیه می توانید بدون محاسبات فراوان و در ذهن خود سریع تعداد قطرات میکروست حاوی دارو را حساب کنید که به قرار زیر است:

فرمول SRF:

هرگاه هر دارویی با هر میزانی در 100 سی سی میکروست ریخته شود 6 قطره آن حاوی همان مقدار داروست که ریخته شده با یک واحد کوچکتر

یعنی اگر شما:

       ·  TNG 5mg در 100سی سی میکروست حل کردید،  6 قطره آن TNG 5μ دارد.

       ·  200 mg دوپامین در 100سی سی میکروست حل کردید، 6 قطره آن μ200 میکروگرم دوپامین دارد.

       ·  50 mg نیپراید در 100سی سی میکروست حل کردید، 6 قطره آن μ50 میکروگرم نیپراید دارد.

2- محاسبه و تبدیل درصدهای دارویی به گرم

با توجه به اینکه تعداد زیادی از داروها و سرم ها (مقدار داروی موجود در ظروف آنها به صورت درصد (%) نوشته شده است (کلسیم، لیدوکائین، گلوکز هیپرتونیک) پرستار برای رساندن مقدار داروی دستور داده شده باید بتواند آن مقدار را محاسبه و از ظرف فوق برداشت کند.

                  درصد % = گرم در سی سی

مثال: محلول لیدو کائین 1 %

   1000 = 1 گرم            mg 100 سی سی

       X (مجهول)            یک  سی سی

                  ۱۰۰۰×۱

۱۰ mg  =-----------------

                    ۱۰۰

حال بدون توجه به تناسب ریاضی فوق توجه شما را به رابطه SRF2 جلب می کنیم که هر گاه خواستید مقدار دارویی که بر حسب درصد نوشته شده است را محاسبه کنید، نیاز به تناسب ریاضی نباشد:

رابطه SRF2:

هر گاه غلظت دارویی با درصد مشخص شده باشد، فقط با حذف علامت درصد ( % ) و گذاشتن رقم صفر جلوی عدد آن دارو، یک سی سی آن دارو حاوی این عدد بدست آمده به واحد میلی گرم می باشد، مثال:

   ۱% یعنی: یک سی سی آن 10 میلی گرم دارو دارد.

     ۲% یعنی: یک سی سی آن 20 میلی گرم دارو دارد.

     ۲۰ % یعنی: یک سی سی آن 200 میلی گرم دارو دارد.

        ۵۰ % یعنی: یک سی سی آن 500 میلی گرم دارو دارد.

3- تبدیل اکی والان به گرم

       ( گرم ) جرم ملکولی   =  یک اکی والان       

               ظرفیت

K	CL	O	Na	S	Mg
39	5/35	16	23	32	24

ظرفیت املاح شایع مورد استفاده عبارتند از:

کلرور پتاسیم = 1  ، کلرور سدیم = 1 ، سولفات منیزیم = 2

مثال :

با توجه به اینکه KCL موجود 15 % می باشد یک سی سی آن چند میلی اکی والان KCL دارد ؟

  ۵/۷۴ گرم = 5/35 + 39 = یک اکی والان KCL                                                 

                         1

و چون meq 1000 = یک اکی والان است، و mg 74500 = Meq 1000 خواهد بود، پس یک میلی اکی والان KCL  = mg 74/5 خواهد بود. از طرفی 15 % یعنی یک سی سی آن 150 میلی گرم KCL دارد پس هر یک سی سی آن حاوی 2 میلی اکی والان KCL می باشد.

4- پمپ انفوزیون سرنگ

با توجه به شیوع استفاده از این دستگاه توجه شما را به رابطه زیر جلب می کنیم:

اگر بر اساس آنچه در روش میکروست دارو حل کنید، همان مقدار دارو را در سرنگ 100 سی سی حل کنید تعداد قطره در دقیقه بر حسب دستور داده شده پزشک، همان مقدار سی سی در ساعت خواهد بود ، مثال :

اگر بیماری دستور 10μ g /min سرم TNG دارد اگر همانند روش میکروستی شما 5 میلی گرم TNG در 100 سی سی سرنگ بریزید چون در روش میکروستی 12 قطره در دقیقه می شود پس همان 12 سی سی در ساعت در روش سرنگی خواهد بود فقط اگر سرنگ 50 سی سی استفاده کردید و همان مقدار دارو را در آن حل کردید این مقدار باید نصف گردد.

5- انفوزیون هپارین

هر گاه برای انفوزین هپارین فقط 10000 واحد هپارین در 100 سی سی میکروست حل کردید تعداد قطرات تنظیمی همان مقدار دستور داده شده پزشک در ساعت است فقط با حذف دو رقم سمت راست آن.

مثال :

اگر دستور 500 واحد در ساعت است 5 قطره در دقیقه  

اگر دستور 1000 واحد در ساعت است 10 قطره در دقیقه

اگر دستور 1500 واحد در ساعت است 15 قطره در دقیقه