اگر مجبور به شب‌کاری هستید...
علاوه بر آن، برخی کارخانه‌های بزرگ نیز بخشی از پرسنل و کارگران خود را در شیفت شب به کار می‌گیرند تا خط تولید به اصطلاح نخوابد. به طور اصولی باید برای شب‌کاران حقوق و مزایای بیشتری در نظر گرفته شود، اما متاسفانه این استاندارد برای برخی کارکنان شب‌کار رعایت نمی‌شود و از شب‌کاری فقط طعم تلخی و دشواری‌هایش به مذاق شب‌کاران جامعه ما می‌ماند. کارکردن هنگام شب در نگاه اول مخالف شرایط طبیعی بدن انسان است و همین موضوع ریشه بسیاری از مشکلات جسمی و روانی دامنه‌دار برای شب‌کاران می‌شود.
ایجاد اختلال در چرخه طبیعی و ریتم خواب و بیداری بدن مجموعه‌ای از عوارض را برای شب‌کاران رقم می‌زند. هورمون‌های خواب و بیداری در بدن که با فرمان سیستم عصبی ترشح می‌شوند، یک ریتم دائمی برای هشیاری و بیهوشی را دنبال می‌کنند که مقاومت در برابر خواب شبانه و موکول‌کردن آن به ساعات روز، این ریتم تکرار شونده را مختل می‌کند. بدن هنگام خواب شبانه شرایطی فراهم می‌آورد تا سلول‌ها، بافت‌ها و اندام حیاتی نظیر ریه، کبد و دستگاه گوارش به دفع مواد زائد بپردازد و به شرایط عادی بازگردد. جابه‌جایی ساعات خواب شبانه این شرایط را از بین می‌برد. هنگام شب به فرمان مغز در بدن هورمون ملاتونین ترشح می‌شود که نقشی کلیدی در جلوگیری از تشکیل توده‌های سرطانی دارد. بیداری هنگام شب و در حقیقت قرار گرفتن زیرنور مصنوعی طی ساعات تاریکی مانع ترشح ملاتونین می‌شود و بی‌دلیل نیست که احتمال ابتلا به سرطان پروستات در مردان شب کار افزایش می‌یابد.
نتایج مطالعات متعددی که درباره تاثیر شب‌کاری بر سلامت انجام گرفته است، بر نگرانی‌ها می‌افزاید. افراد شب‌کار به طور میانگین حدود 5 سال کمتر از همکاران روزکار خود عمر می‌کنند و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی در آنان تا 40 درصد بیشتر است.
از این‌رو در برخی کشورهای توسعه‌یافته برنامه‌هایی برای تشویق یا الزام کارفرمایان به طراحی ساعات کاری «دوستدار خواب» پیگیری می‌شود. ساعات کاری «دوستدار خواب» به طور معمول از اوایل صبح تا نیمه‌شب را در بر می‌گیرد و حق 8 ساعت خواب شبانه را برای کارکنان محفوظ می‌دارد.
بخشی از حوادث کاری در ساعات شب اتفاق می‌افتد. کشمکش درونی و بیرونی بدن برای خواب و هشیاری قدرت تمرکز و دقت کاری را پایین می‌آورد و خواب‌آلودگی هنگام پرداختن به اغلب مشاغل، عامل اصلی بروز سوانح است.
شب‌کاران باید برنامه زندگی خود را براساس کارشان مناسب‌سازی کنند. حتی‌الامکان از پرداختن به کارهای سخت طی روز اجتناب کنند و بدنشان را در حالت آرامش نگه دارند.
پس از شب‌کاری، بدن به یک خواب خوب نیاز دارد که از مزاحمت‌هایی نظیر سروصدای اعضای خانواده، زنگ تلفن و... مصون باشد. باید ساعات مشخصی از روز به خواب اختصاص یابد و به مدت خواب توجه شود تا بدن فرصت کافی برای بازسازی سلول‌ها و اندام‌ها داشته باشد. بهتر است شب‌کاران پیش از شروع یک شیفت کاری جدید، چرت کوتاهی داشته باشند و به تناوب از مرخصی خود استفاده کنند تا شب‌کاری به یک روند مخرب و بلندمدت تبدیل نشود.
برخورداری از مراقبت‌های پزشکی و روان‌شناسی که باید توسط کارفرمایان مهیا شود، رانندگی نکردن پس از پایان ساعت کاری و نوشیدن مقدار زیاد چای و قهوه یا استفاده از هر نوع محرک دیگری برای مقابله با خواب‌آلودگی، سایر ضرورت‌ها برای شب‌کاران است.
همچنین اصلاح رژیم تغذیه برای شب‌کاران ضروری است و در صورت رعایت برخی اصول می‌تواند از آثار شب‌کاری بر جسم و روان بکاهد. هنگام شب باید معده‌تان سبک باشد چون خوردن غذاهای سنگین علاوه بر ایجاد خواب‌آلودگی، دفع سموم را دشوار می‌سازد. بهترین خوراک شب‌بیداران میوه، سبزیجات تازه و لبنیات است. اگر می‌خواهید غذای مفصلی بخورید، نان بر برنج ارجحیت دارد. در مقابل غذاهای شور، چرب، پرادویه و بویژه فرآورده‌های گوشتی آماده نظیر کالباس، سوسیس و همبرگر بدترین غذاها برای شب‌کاران است. معده انسان در طول شب به استراحت نیاز دارد و نباید آن را با خوردن غذاهای دیرهضم به زحمت انداخت.
نوشیدن آبمیوه‌های تازه نیز برای شب‌کاران مفید است. میوه‌ها طی هر ساعتی از شبانه‌روز که مصرف شوند، به دفع سموم بدن کمک می‌کنند و در حقیقت دوست کبد هستند. دیگر این که نوشیدن شیر برای شب‌کاران در هر ساعتی از شبانه‌روز بسیار توصیه شده است.
